Skip to content

Czy tekst Biblii jest wiarygodny? A może został sfałszowany?

Wprowadzenie do krytyki tekstów i Biblii

 W czasach nauki i edukacji, w których ty i ja żyjemy, możemy kwestionować wiele niepotwierdzonych naukowo wierzeń wcześniejszych generacji. Taki sceptycyzm jest dobry w kontekście książek dotyczących wierzeń jako takich, a w szczególności w kontekście Biblii. Wielu z nas kwestionuje wiarygodność Biblii. Ta nieufność wywodzi się z tego, co o Biblii wiemy. W końcu została napisana ponad dwa tysiące lat temu. Przez większość tego czasu nie było prasy drukarskiej, kserokopiarek czy wydawnictw. W związku z tym oryginalne manuskrypty były przepisywane ręcznie, generacja po generacji, podczas gdy języki wymierały, nowe powstawały, imperia przemijały i nowe siły dochodziły do władzy. Jeśli oryginalne manuskrypty już dawno przepadły, skąd możemy wiedzieć czy to, co czytamy dziś w Biblii to to samo, co oryginalni autorzy napisali dawno dawno temu? Wiele dzieci bawi się z grę zwaną głuchy telefon, w której siadają w kółku i ktoś szepcze wiadomość do ucha następnej osoby, dopóki wiadomość nie zatoczy pełnego koła. Wtedy ostatnia osoba mówi treść wiadomości na głos i dzieci zauważają jak bardzo zmieniła się podczas przekazywania. Czy ta zabawa może być porównywalna z przekazywaniem Biblii przez czas, tak że to, co czytamy dzisiaj może znacznie różnić się od oryginalnych zapisków?

Założenia krytyki tekstu

Oczywiście to pytanie jest prawdziwe w kontekście każdego starożytnego tekstu. Ilustracja poniżej pokazuje proces, któremu podległo każde z dzieł, które przetrwały próbę czasu. Jest to przykład starożytnego dokumentu napisanego w 500 r.p.n.e. (data jest użyta jedynie jako przykład). Jednak ten oryginał nie istnieje w nieskończoność, więc zanim ulegnie zniszczeniu, zgubi się lub zostanie zniszczony zostaje stworzona kopia (1. kopia) manuskryptu (MSS). Grupa profesjonalistów, zwana skrybami przepisuje ten dokument. Z biegiem czasu tworzone są kopie kopii (2. kopia & 3. kopia). W pewnym momencie kopia zostaje tak zabezpieczona, że przetrwała do dziś (3. kopia). W naszej przykładowej ilustracji ta wciąż istniejąca kopia została napisana w 500 r.n.e. To oznacza, że najstarszy stan tego dokumentu, który znamy, to ten z 500 r.n.e. Co za tym idzie okres między 500 r.p.n.e. a 500 r.n.e. (oznaczony jako x na diagramie) to okres, w którym nie możemy zweryfikować żadnej z kopii, ponieważ nie przetrwał żaden manuskrypt z tego okresu.

Na przykład, gdyby błędy kopiowania

Ilustracja pokazuje proces, któremu podległo każde z dzieł, które przetrwały próbę czasu.

Na przykład, gdyby błędy kopiowania (celowe lub niezamierzone) zrobiono błąd, podczas gdy 2. kopia była tworzona na podstawie 1. kopii, nie bylibyśmy w stanie tego błędu namierzyć, ponieważ żaden z pierwowzorów nie jest dostępny do porównania z kopią. Okres czasu, który poprzedza powstanie kopii, które przetrwały do dzisiaj (okres x), to okres tekstowej niepewności. Co za tym idzie, zasadą używaną do odpowiedzi na pytanie o tekstową wiarygodność jest sprawdzenie długości tego okresu czasu. Im krótszy jest ten przedział (oznaczony na diagramie jako ‘x’), tym większe prawdopodobieństwo, że dokument, który przetrwał dokładnie odzwierciedla pierwowzór, ponieważ okres niepewności jest skrócony.

Oczywiście zwykle więcej niż jedna kopia manuskryptu dokumentu przetrwała do dziś. Załóżmy, że mamy dwie kopie tego samego manuskryptu i w tym samym miejscu w każdym z nich znajdujemy przetłumaczoną poniższą frazę:

Oryginalny autor pisał

Oryginalny autor pisał o Janek ALBO o Jacek i pierwszy z manuskryptów zawiera błąd. Pytanie brzmi – który z nich zawiera pomyłkę? Na podstawie istniejących dowodów ciężko to stwierdzić.

A teraz przypuśćmy, że znaleźliśmy kolejne dwie kopie manuskryptu tego samego dokumentu, jak pokazano na ilustracji poniżej:

Teraz jest łatwiej wydedukować

Teraz jest łatwiej wydedukować, który z manuskryptów zawiera błąd. Jest bardziej prawdopodobne, że błąd został popełniony tylko raz, niż że ten sam błąd został powielony trzy razy, więc prawdopodobnie to kopia druga zawiera błąd, a autor pisał o Janek, nie o Jacek.

Ten prosty przykład pokazuje drugą zasadę, której używa się do zweryfikowania spójności manuskryptów – im więcej jest dostępnych istniejących kopii manuskryptu, tym łatwiej odkryć i skorygować błędy oraz określić zawartość oryginału.

Krytyka tekstu klasycznych grecko-rzymskich dzieł w porównaniu do Nowego Testamentu

Teraz znamy dwa wskaźniki używane w celu ustalenia tekstowej wiarygodności starożytnych dokumentów. Są to:

  1. Pomiar czasu, który upłynął pomiędzy powstaniem dzieła a najstarszą zachowaną do dziś kopią manuskryptu oraz
  2. Liczba wciąż istniejących kopii manuskryptu.

Ponieważ te wskaźniki dotyczą dowolnego starożytnego tekstu, możemy zastosować je zarówno do Biblii, jak i innych dzieł antycznych, takich jak np. te wypisane w tabeli poniżej (1).

AutorData powstaniaNajstarsza kopiaOdstęp czasu#
Cezar50 p.n.e.900 n.e.95010
Platon350 p.n.e.900 n.e.12507
Arystoteles*300 p.n.e.1100 n.e.14005
Tukidydes400 p.n.e.900 n.e.13008
Herodot400 p.n.e.900 n.e.13008
Sofokles400 p.n.e.1000 n.e.1400100
Tacyt100 p.n.e.1100 n.e.100020
Pliniusz100 p.n.e.850 n.e.7507

* dla każdego dzieła

Wybrani pisarze reprezentują większość klasycznych twórców starożytności – dzieła, które ukształtowały rozwój cywilizacji zachodu. Uśredniając, pozostawili nam 10-100 manuskryptów, które przetrwały i zostały stworzone jedynie 1000 lat po oryginale. Z naukowego punktu widzenia te dane mogą być uważane za model eksperymentalny, ponieważ zawiera dane (dzieła klasyczne), które są uznane i używane przez akademie i uniwersytety na całym świecie.

Poniższa tabela porównuje teksty biblijne (w szczególności Nowy Testament) zgodnie z tymi samymi wytycznymi (2). Możemy przyjąć, że to nasze dane eksperymentalne, które zostaną porównane do danych kontrolnych, tak jak podczas każdego innego badania naukowego.

ManuskryptData powstania
pierwowzoru
Data powstania

manuskryptu

Odstęp czasu
John Rylan90 n.e.130 n.e.40 lat
Bodmer Papyrus90 n.e.150-200 n.e.110 lat
Chester Beatty60 n.e.200 n.e.20 lat
Codex Vaticanus60-90 n.e.325 n.e.265 lat
Codex Sinaiticus60-90 n.e.350 n.e.290 lat

Liczba manuskryptów Nowego Testamentu jest tak ogromna, że byłoby niemożliwym wypisać je wszystkie w tabeli. Jak stwierdził jeden z naukowców (3), który spędził lata studiując tą kwestię:

“Mamy więcej niż 24000 kopie mansukryptów Nowego Testamentu, które istnieją do dziś… Żaden inny antyczny dokument nigdy nawet nie próbował osiągnąć jakiej liczby i takiego uwierzytelnienia. W porównaniu, Iliada Homera jest druga na liście z liczbą 643 manuskryptów, które przetrwały do dziś.”

Główny naukowiec Muzeum Brytyjskiego (4) potwierdza, że:

“Naukowcy są przekonani, że rzeczywiście posiadają prawdziwy tekst głównych greckich i rzymskich pisarzy… ale nasza wiedza na temat ich dzieł zależy od garstki dostępnych manuskryptów, podczas gdy manuskrypty Nowego Testamentu są liczone w… tysiącach “

Krytycyzm tekstowy Nowego Testamentu a Konstantyn

Znaczna liczba tych manuskryptów jest niezwykle stara. Posiadam książkę o najstarszych dokumentach Nowego Testamentu. Wstęp rozpoczyna się słowami:

“Ta książka dostarcza tłumaczenia 69 z najstarszych manuskryptów Nowego Testamentu… datowanych od wczesnego II wieku do początku IV (100-300 n.e.)… zawierających około 2/3 wszystkich tekstów Nowego Testamentu” (5)

Ten fakt ma znaczenie, ponieważ wspomniane wyżej manuskrypty pochodzą z czasów przed panowaniem rzymskiego cesarza Konstantyna I Wielkiego (ok. 325 n.e.) i dojścia do władzy kościoła katolickiego, których często oskarża się o zmianę tekstów biblijnych. W rzeczywistości możemy sprawdzić to stwierdzenie przez porównanie różnic w tekstach sprzed panowania Konstantyna (ponieważ je posiadamy) z tymi powstałymi później. Ale kiedy to zrobimy odkryjemy, że są takie same. Przekaz tekstów z roku 200 n.e. jest taka sama, jak tych z 1200 r.n.e. Ani kościół katolicki, ani Konstantyn nie zmienili Biblii. To nie jest oświadczenie religijne, to stwierdzenie bazujące wyłącznie na danych naukowych. Ilustracja poniżej pokazuje oś czasu dla manuskryptów na których bazuje biblijny Nowy Testament.

Wnioski z krytyki tekstu Biblii

Historyczna linia manuskryptów Nowego Testamentu

Wnioski z krytyki tekstu Biblii

Co wynika z naszej analizy? Niewątpliwie co najmniej w kontekście, który możemy obiektywnie zmierzyć (liczba zachowanych manuskryptów, odstęp czasu pomiędzy oryginałem a najstarszym istniejącym manuskryptem) Nowy Testament jest zweryfikowany w znacznie większym stopniu niż jakiekolwiek inne klasyczne dzieło. Werdykt, do którego skłaniają nas dowody najlepiej podsumowuje następujący cytat (6):

“Bycie sceptycznym wobec zachowanej formy tekstu Nowego Testamentu to jak pozwolić wszystkim klasycznym antykom popaść w zapomnienie, ponieważ żaden inny dokument z okresu starożytności nie jest tak dobrze potwierdzony bibliograficznie jak Nowy Testament”

John Montgomery pokazuje nam, że jeśli chcemy być konsekwentni, to wątpliwości odnośnie wiarygodności formy w jakiej Biblia przetrwała powinny zdyskredytować wszystko, co wiemy o historii klasycznej jako takiej – a tego przecież żaden poważany historyk nigdy nie zrobił. Wiemy, że tekst Biblii nie został zmieniony, podczas gdy przemijały ery, języki, a imperia powstawały i upadały, ponieważ najstarszy istniejący manuskrypt jest starszy niż te wydarzenia. Na przykład wiemy, że żaden nadgorliwy średniowieczny mnich nie dodał żadnego cudu Jezusa na konto Biblii, ponieważ mamy zachowane manuskrypty, które są starsze niż średniowieczni mnisi i wszystkie te istniejące manuskrypty również zawierają opis tych cudów dokonanych przez Jezusa.

A co z przekładem Biblii?

A co z błędami powstałymi w procesie przekładu i z faktem, że w dzisiejszych czasach istnieje tak wiele różnych wersji Biblii? Czy to nie pokazuje, że jest niemożliwym dokładnie określić o czym pisali oryginalni autorzy?

Po pierwsze musimy wyjaśnić pewne powszechne nieporozumienie. Wielu ludzi myśli, że dzisiejsza Biblia przeszła przez długą serię tłumaczeń, gdzie każdy przekład bazował na poprzednim przekładzie, coś na zasadzie: greka -> łacina -> średniowieczny angielski -> szekspirowski angielski -> nowoczesny angielski -> inne nowoczesne języki. W rzeczywistości Biblia we wszystkich językach jest tłumaczona bezpośrednio z oryginalnego języka. W przypadku Nowego Testamentu przekład wygląda następująco: greka -> nowoczesny język, a dla Starego Testamentu: hebrajski -> nowoczesny język. Bazowe teksty greckie i hebrajskie są standardem. Więc różnice pomiędzy wersjami Biblii pochodzą ze sposobu, w jaki lingwiści zdecydują się przetłumaczyć frazy na język odbiorcy.

W związku z ogromną ilością literatury klasycznej, napisanej w grece (oryginalny język Nowego Testamentu), jest możliwy precyzyjny przekład myśli i słów oryginalnych autorów. W rzeczywistości różne nowoczesne wersje potwierdzają ten fakt. Dla przykładu przeczytaj znany werset Rzymian 6:23 (Ten werset podsumowuje przesłanie Biblii – patrz tutaj) w trzech najbardziej powszechnych wersjach i zauważ drobną różnicę w słowach, ale spójność w koncepcji i znaczeniu:

Zapłatą bowiem za grzech jest śmierć, ale darem łaski Boga jest życie wieczne w Jezusie Chrystusie, naszym Panu.Rzymian 6:23Uwspółcześniona Biblia gdańska

Gdyż zapłatą za grzech jest śmierć, lecz darem Bożej łaski jest życie wieczne w Chrystusie Jezusie, naszym Panu.Rzymian 6:23 – Nowe Przymierze

Zapłatą za grzech jest śmierć, ale Bóg darował nam życie wieczne w Jezusie Chrystusie, naszym Panu!Rzymian 6:23 – Słowo Życia

Można zauważyć, że nie ma żadnych niezgodności pomiędzy tymi tłumaczeniami – mówią o dokładnie tej samej rzeczy, z jedynie lekką różnicą użytych słów.

Podsumowując ani czas, ani tłumaczenie nie zepsuły idei i myśli wyrażonych w oryginalnych biblijnych manuskryptach w sposób, który ukryłby ich prawdziwe znaczenie przed nami. Wiemy, że dzisiejsza Biblia dokładnie oddaje to, co faktycznie napisali autorzy w czasach jej postawania. Biblia jest tekstowo wiarygodna.

To ważne, żeby zdać sobie sprawę co to małe studium pokazuje, a czego nie. Ono nie udowadnia, że Biblia jest istotnie Słowem Bożym, ani że jest prawdziwa. Można się kłócić (przynajmniej na podstawie dowodów przedstawionych w tym artykule), czy myśli i oryginalne koncepty autorów Biblii można przełożyć jeden do jednego w stosunku do nas dzisiaj, co nie udowadnia, ani nie wykazuje, że te oryginalne koncepty były kiedykolwiek wcześniej poprawne (ani nawet, że pochodzą od Boga). Jednak zrozumienie, że Biblia jest tekstowo wiarygodna dostarcza punktu, od którego można zacząć poważne śledztwo w sprawie Biblii, mające na celu sprawdzenie, czy niektóre z pozostałych pytań mają odpowiedzi oraz dowiedzenie się jaki jest jej przekaz. Biblia zapewnia, że jej przekaz jest błogosławieństwem od Boga. Co jeśli istnieje szansa, że to prawda? Znajdź czas, żeby dowiedzieć się czegoś o ważnych wydarzeniach z Biblii, które wyjaśniam tu na tej stronie – zacznij od opowieści Abrahama i Mojżesza.

  1. Taken from McDowell, J. Evidence That Demands a Verdict. 1979. s. 42-48
  2. Comfort, P.W. The Origin of the Bible, 1992. s. 193
  3. McDowell, J. Evidence That Demands a Verdict. 1979. s. 40
  4. Kenyon, F.G. (former director of British Museum) Our Bible and the Ancient Manuscripts. 1941 s.23
  5. Comfort, P.W. “The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts”. s. 17. 2001
  6. Montgomery, History and Christianity. 1971. s.29

1 thought on “Czy tekst Biblii jest wiarygodny? A może został sfałszowany?”

  1. Czy Słowo Życia nie jest przypadkiem parafrazą Nowego Testamentu, a nie tłumaczeniem? Wydaje się, że użycie tego fragmentu jako przykładu nie jest do końca bezpieczne.
    Niemniej jednak – dobra robota, dziękuję za przejrzyste omówienie zagadnienia.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *